Нұрғалиев Құмаш Нұрғалиұлы

Нұрғалиев Құмаш Нұрғалиұлы (1925—1988) – Педагог-новатор, Халық мұғалімі, Ұлы Отан соғысының ардагері.

Құмаш Нұрғалиев 1925 жылы Шығыс Қазақстан облысындағы Марқакөл көліне жақын Орловка ауылында дүниеге келген. Бұл табиғаты әсем аймақтың, мәңгі жасыл ормандарымен, таза ауасымен, жабайы бұлан, қоңыр аю, еркін бүркіттерімен шабыттанған бұл өңірдің әсері болар, дәл осы жерде қазақтың атақты тұлғаларының бірі, педагог әрі әскери ардагер, Құмаш Нұрғалиев дүниеге келді. Оның әкесі өмір бойы ауыр еңбекпен күнелтсе де, өз балаларының білім алуына үлкен мән берген.

Педагогикалық жолға қадам басуы

1933 жылы Құмаш 8 жасында Шыңғыстай мектебіне барып, білім алуға алғаш қадам басады. Әкесі қайтыс болғаннан кейін, 1940 жылы Құмаш өз бауырларын тәрбиелеуге атсалысады, жұмыс істеп, колхозда, содан кейін ауылдық кеңесте қызмет атқарады. Ол өзіне міндеттеме алып, қоғамда белсенді рөл атқара отырып, комсомол жұмысына кіріседі. 1943 жылы соғыс басталғанда, Құмаш 17 жасында майданға аттанады.

Ұлы Отан соғысына қатысуы

Ұлы Отан соғысында Құмаш Нұрғалиев 254-ші Гвардиялық атқыштар полкінің құрамында шайқастарға қатысты. 1944 жылдың күзінде Латвияның Ауце қаласы маңындағы ұрыста ол ауыр жарақаттанып, екі аяғы мен сол қолынан айырылды. Соғыста көрсеткен ерлігі үшін ордендермен марапатталған Құмаш, соғысты өмірінің ең ауыр кезеңі деп санағанымен, өзінің туған елін қорғаудағы міндетін толық орындағанына сенімді болды.

Жарақаттан соң ол Мәскеудегі госпитальде ұзақ уақыт емделіп, он екі күрделі операциядан өтеді. Бұл уақытта Құмашқа көрсетілген медициналық көмек, оның өмірге деген құштарлығын арттыра түсті. Мақсатқа ұмтылған жас жігіт көп ұзамай Мәскеудегі мұғалімдерден оқуын жалғастырып, жедел түрде орта мектептің аттестатын, бухгалтерлік курсты аяқтады.

Педагогикалық қызметі

Соғыстан кейін 1946 жылы үйіне оралған Құмаш Нұрғалиев педагогикалық қызметке кіріседі. Ол Сорвен, Алексеев және Боран орта мектептерінде жұмыс істеді. 1957 жылы Боран орта мектебінің директоры болып тағайындалды. Бұл кезеңде ол мектептің жаңа типін құру идеясымен айналысты. Оның жетекшілігімен Боран мектебінде жаңа заман талабына сай оқу орындары салынып, мектеп ғимараты мен білім беру үдерісі бірегей деңгейде ұйымдастырылды. Мектепте жаңа әдіс-тәсілдер мен инновациялар енгізілді, бұл мектеп республикалық деңгейде танылды.

Мектепті жаңарту және жаңа идеялар

1972 жылы Боран мектебінде типтік мектеп ғимараты толық пайдалануға берілді. Бұл мектеп заманауи жабдықтармен қамтамасыз етілген және оның құрамында оқу, спорт, өнер, еңбек және музыка сабақтары өтетін арнайы бөлмелер болды. Бұл мектеп қазақ даласында алғаш рет техникалық оқу құралдарын енгізген мектептердің бірі болды. Ол республиканың басқа мектептері үшін үлгі болып табылды. Сондай-ақ мектепте компьютерлік сыныптар, телевизиялық орталықтар ашылып, жаңа заманауи технологиялар мен оқыту әдістері енгізілді.

Қоғамдық және кәсіби жетістіктері

Құмаш Нұрғалиевтің педагогикалық еңбегі жоғары бағаланып, ол бірнеше мәрте ордендермен, медальдармен марапатталды, оның ішінде Ленина ордені, Еңбек Қызыл Ту ордені, «Халық мұғалімі» атағы да бар. 1981 жылы ол «Халық мұғалімі» атағына ие болды. Оның педагогикалық қызметі туралы бірнеше кітаптар, мақалалар және фильмдер жарық көрді.

Мұрасы

Құмаш Нұрғалиевтің атымен аталатын мектеп бүгінгі таңда да өз қызметін жалғастыруда. Оның мектебі, оның педагогикалық идеяларын жүзеге асырушы, оқушылардың заманауи білім алуына барлық жағдайларды жасайтын білім ошағы болып табылады. Оның өмірі мен қызметі көптеген жастарға үлгі болып келеді. Мектепте білім алушылар тек қана оқу ғана емес, сонымен қатар қоғамдық қызметтерде де белсенді болуға, елге қызмет етуге үйренеді.

Құмаш Нұргалиевтің өмірі мен қызметі еліміздің тарихында ерекше орын алады. Оның ерен еңбегі мен педагогикалық жаңалықтары бүгінгі ұрпаққа рухани мұра болып қала бермек.

Әдебиеттер тізімі:

  • Азмухамбетов Ш. Восхождение: рассказ-размышление о судьбе некоронованного героя Великой Отечественной войны [Текст] // Азмухамбетов Ш. Соколиная судьба. – Усть-Каменогорск, 2006. – С. 75-98.
  • «Народный учитель Кумаш Нургалиев. Педагогическая династия» [Текст]. – Алматы, 2005. – с. 336.
  • Розанов А. Хочу и творю [Текст] /А. Розанов // Знамя над рейхстагом:
  • рассказы, очерки, стихи / сост. А. Н. Сергеев. – Алма-Ата: Жазушы, 1985. – С. 330-350.
  • Розанов А. Хочу и творю [Текст] // Розанов А. Первороссийские мальчишки: документальные повести. – Ал-ма-Ата: Жалын, 1988. – С. 108-125.
  • Мақалалар:
  • Азмухамбетов Ш. Восхождение [Текст] // Простор – 2005. – N 5. – С. 169- 177.
  • Азмухамбетов, Ш. Звездная судьба Кумаша Нургалиева [Текст] / Ш. Азмухамбетов // Рудный Алтай. — 2015. — 2 апр. (№ 37). — С. 8.
  • Амирханов С. Школа Нургалиева [Текст] // Казахстанская правда. – 1982. – 8 авг.
  • Бельгер Г. «Поклон Устазу» [Текст] // Книголюб. – 2006. — № 5.
  • Бердюгин, Геннадий. Мужество как средство жизни [Текст] / Г. Бердюгин // Рудный Алтай. — 2017. — 7 нояб.(№ 130). — С. 6.
  • Володин О. Подвиг продолжается [Текст] // Народное образование. – 1983. — № 2. – С. 73-76.
  • Макатова Ж. «Сага об Учителе» [Текст] // Казахстанская правда. – 2010. – 6 мая.
  • Наурызбаева Р. Музей народного учителя [Текст] / Р. Наурызбаева // Рудный Алтай. – 1998. – 26 мая.
  • Нурбекенов К. Кумаш Нургалиев: живая легенда [Текст] / К. Нурбекенов // Рудный Алтай. – 2002. – 27 апр. – С. 6.
  • Нургалиев К. Н. Растим детей для счастья [Текст] / К. Н. Нургалиев //
  • Казахстанская правда. – 1983. – 1 сент. (№203).
  • Нургалиев Т. Учитель, ставший легендой [Текст] / Т. Нургалиев // Рудный
  • Алтай. – 2003. – 25 нояб. (№ 179). – С. 4.
  • Ферхо, Светлана (депутат Мажилиса). Солдат и просветитель [Текст] / С.
  • Ферхо // Казахстанская правда. — 2015. — 18 апр. (№ 71). — С. 5.